Bạn có bao giờ cảm thấy cha mẹ yêu thương mình nhưng không thể nói ra những lời bạn cần nghe? Trong bộ phim Lady Bird kể về mối quan hệ mẹ con của Christine và mẹ cô, hai người cùng yêu thương nhưng lại không biết cách bày tỏ. Tình yêu không hoàn hảo, nhưng chú ý và lắng nghe có thể xóa nhòa mọi khoảng cách.

Yêu thương nhiều nhưng không biết cách nói

Mối quan hệ mẹ con trong Lady Bird mở đầu bằng cảnh hai mẹ con Christine McPherson (Saoirse Ronan) và Marion McPherson (Laurie Metcalf) ngồi trong chiếc xe chật hẹp. Trong không gian nhỏ bé ấy, mọi cảm xúc dường như bị dồn nén đến nghẹt thở. Chỉ một câu nói vô tình không đúng lúc đã đẩy cả hai nhân vật ra xa nhau, tạo nên nút thắt đầu tiên đầy căng thẳng trong mối quan hệ tưởng chừng như gắn bó.

Christine, cô thiếu nữ 17 tuổi, nổi loạn và cá tính, luôn mong mỏi sẽ được mẹ chấp nhận bằng biệt danh đặc biệt của mình: Lady Bird. Trong khi đó, người mẹ, bà Marion, là một y tá phải làm việc cật lực để gánh vác gia đình, lại dùng sự nghiêm khắc và những lời lẽ thẳng thắn để thể hiện tình yêu đến cô con gái mới lớn.

Thực chất, cả hai mẹ con đều yêu thương và quan tâm đến nhau. Tuy nhiên, vấn đề cốt lõi nằm ở chỗ họ nói sai điều cần nói và chọn im lặng ở đúng nơi đáng ra phải lên tiếng. Chính sự mất kết nối và rào cản trong giao tiếp đã vô tình khiến cả hai buông ra những lời lẽ gây tổn thương sâu sắc cho người còn lại.

Nhìn vào bối cảnh xã hội Việt Nam, câu chuyện này trở nên vô cùng gần gũi và dễ đồng cảm. Dù phụ huynh và con cái có quan tâm nhau đến nhường nào, thì những khác biệt về thế hệ, cùng với thói quen kiệm lời hoặc dùng lời lẽ nặng nề để bày tỏ tình thương, đôi khi vẫn vô tình khiến một trong hai bên cảm thấy tổn thương sâu sắc vì ngôn từ.

Khoảng trống giữa “yêu” và “thích”

Một trong những phân cảnh Lady Bird để lại dư vị sâu nhất chính là khoảnh khắc hai mẹ con chọn váy cho Christine dự dạ tiệc. Tại đó, Christine thổ lộ: “Con chỉ ước rằng mẹ thích con thôi”. Bà Marion lập tức đáp rằng bà “yêu” con. Nhưng Christine không dừng lại. Cô hỏi thẳng: “Vậy mẹ có thích con không?”.

Câu hỏi ấy khoét vào đúng khoảng trống tình cảm mà nhiều người trẻ gặp phải: trong tình thân, “yêu” và “thích” không phải lúc nào cũng đi cùng nhau. Cha mẹ thường thể hiện tình yêu bằng sự hy sinh, trách nhiệm và mong muốn con trở nên tốt đẹp hơn. Ngược lại, con cái lại cần được nhìn nhận, được khen ngợi và được công nhận ngay ở phiên bản hiện tại, dù phiên bản ấy còn nhiều vụng dại.

Khi Christine hỏi mẹ: “Nếu đây là phiên bản tốt nhất của con thì sao?”, bà Marion lặng người. Bà không biết trả lời thế nào. Sự im lặng ấy không hề lạnh lùng; nó xuất phát từ một nỗi bối rối rất đời thường mà nhiều bậc phụ huynh từng trải qua. Họ yêu con theo cách của người lớn, nhưng lại lúng túng khi phải nói rằng họ thật sự thích con của ngày hôm nay.

Chính sự lúng túng ấy làm cho phân đoạn này trở thành một trong những khoảnh khắc được đồng cảm nhiều nhất. Bởi ai cũng từng mong một lần được cha mẹ “thích” đúng với con người thật của mình, không phải phiên bản lý tưởng mà họ mong đợi.

Khát vọng bay xa và nỗi lòng người ở lại

Giống như bao thế hệ trẻ khác, cô gái Christine luôn nuôi trong mình ước mơ được bay xa khỏi thành phố nhỏ Sacramento. Cô khao khát tìm đường đến những chân trời rộng lớn hơn ở Bờ Đông nước Mỹ, nơi tượng trưng cho sự tự do và cơ hội.

Ngược lại, bà Marion lại giống như một chú chim mẹ bị ám ảnh bởi việc con cái muốn rời tổ để học bay. Bà là một nữ y tá giàu lòng thương và nhân hậu, sẵn sàng nhận nuôi những đứa trẻ bị bỏ rơi. Bà chấp nhận làm tăng ca tại bệnh viện chỉ để Christine có điều kiện đi học tốt hơn. Hơn thế, bà còn là chỗ dựa tinh thần duy nhất cho người chồng Larry khi ông mắc bệnh trầm cảm do thất nghiệp.

Tâm lý thường thấy ở một người đã quen với việc quán xuyến mọi thứ và làm trụ cột như bà Marion chính là nỗi sợ bị bỏ lại và không còn được cần đến. Ở góc nhìn thực tế, bà kỳ vọng con gái học đại học công lập ở gần nhà để giảm bớt gánh nặng tài chính.

Tuy nhiên, từ sâu thẳm bên trong, nguyên do lớn nhất vẫn là vì bà không nỡ xa con, cùng vô vàn nỗi bất an khi không thể tiếp tục đồng hành và bảo bọc con gái mình. Sự giằng xé giữa tình yêu thương và sự kiểm soát này là điều mà rất nhiều gia đình Việt Nam, với tình mẫu tử sâu nặng, có thể dễ dàng cảm nhận và đồng cảm.

Hai thế hệ soi chiếu nhau

Christine và Marion thực chất phản chiếu nhau nhiều hơn họ tưởng. Khi đã trưởng thành hơn, Lady Bird sẽ nhìn thấy hình ảnh của mẹ trong cách mình hành động và suy nghĩ. Tương tự, khi đối diện với con gái, bà Marion cũng nhìn thấy phiên bản trẻ trung và non nớt của bản thân trong quá khứ: nhân hậu nhưng chưa đủ tinh tế, nhạy cảm nhưng chưa biết đặt mình vào vị trí của người khác.

Tuy nhiên, điều tạo nên sự khác biệt lớn nhất ở hai giai đoạn này của đời người chính là khả năng bộc lộ cảm xúc. Trong vai người con gái ở tuổi mới lớn, Saoirse Ronan tập trung rất nhiều vào việc bùng phát cảm xúc ở từng niềm vui, nỗi buồn và cả sự chống đối. Trong khi đó, người mẹ của Laurie Metcalf lại dùng sự im lặng làm tấm khiên chống đỡ trước những lo toan và áp lực khắc nghiệt của cuộc sống. Sự đè nén đó vô tình khiến con gái nhìn thấy ở bà sự vô tình khi im lặng và đay nghiến khi lên tiếng.

Thói quen kìm nén này có thể bắt nguồn từ chính tuổi thơ của Marion, khi mẹ của bà là một con sâu rượu. Cũng vì lẽ đó, Marion luôn cố gắng trở thành người mẹ tốt hơn so với những gì bà đã từng được đối xử, nhưng lại vô tình lặp lại những khuôn mẫu cảm xúc tiêu cực lên chính con cái của mình. Sự im lặng suốt cả mùa hè của bà sau khi biết con gái lừa dối mình về chuyện chọn trường đại học, chính là đỉnh điểm của sự bạo hành cảm xúc không lời. Đó là sự trừng phạt nặng nề nhất mà một người mẹ không biết cách bộc lộ cảm xúc có thể gây ra.

Khi yêu chính là chú ý

Điều đẹp nhất mà bộ phim để lại thể hiện qua câu hỏi của sơ Sarah Joan dành cho Christine khi đọc bài luận về Sacramento: “Con không nghĩ rằng tình yêu và sự chú ý là cùng một thứ sao?”. Câu hỏi này mở khóa toàn bộ mối quan hệ mẹ con trong Lady Bird. Bà Marion yêu con bằng sự chú ý tỉ mỉ đến từng chi tiết trong cuộc sống của con, dù cách thể hiện đôi khi vụng về. Christine cũng yêu mẹ qua những điều nhỏ nhất: Cách cô nhìn lại những con đường Sacramento, cách cô gọi về nhà chỉ để nói rằng mình nhớ.

Đó là thứ tình yêu không hoàn hảo, đôi khi thô ráp, nhưng lại chân thật và gần gũi với nhiều gia đình Việt Nam hơn ta tưởng.

Bài: Tiêu Ngọc