Từ những góc phố rợp nắng, những gánh hàng rong len lỏi giữa dòng xe, đến những quán cà phê khuya sáng đèn, TP.HCM từ lâu đã mang trong mình tinh thần của một “trường quay mở”, hướng đến trở thành thành phố sáng tạo điện ảnh đầu tiên của Đông Nam Á. Không chỉ là bối cảnh cho hàng trăm bộ phim Việt và quốc tế, thành phố này còn là nguồn cảm hứng bất tận cho những ai tin rằng điện ảnh bắt đầu từ hơi thở của đời sống.

Và giờ đây, khi TP.HCM trở thành Thành phố sáng tạo điện ảnh đầu tiên của Đông Nam Á – được UNESCO công nhận – khát vọng đó đã được định danh. Đây không chỉ là danh hiệu mà còn là lời khẳng định về năng lực sáng tạo, sức trẻ và vị thế văn hóa của một đô thị đang chuyển mình mạnh mẽ trên bản đồ điện ảnh toàn cầu.

Cơ hội vàng: Khi thành phố bắt đầu kể câu chuyện của chính mình

Để chuẩn bị cho quá trình này, năm 2024, thành phố lần đầu tổ chức Liên hoan phim Quốc tế TP.HCM (HIFF), một sự kiện mang tính chiến lược không chỉ cho điện ảnh mà còn cho hình ảnh toàn cầu của thành phố. LIên hoan phim này là dấu hiệu rõ ràng cho thấy TP.HCM đã đi từ “nói” sang “làm”, từ ý tưởng sang hành động.

Bên cạnh đó, TP đã đề ra các dự án trọng điểm như “Cinema City” dọc sông Sài Gòn nhằm xây dựng hạ tầng phim trường hiện đại và phục vụ đoàn làm phim trong nước và quốc tế.

Với dân số trẻ, năng lượng sáng tạo dồi dào và hệ sinh thái nghệ thuật đang phát triển, TP.HCM sở hữu nhiều lợi thế để trở thành trung tâm điện ảnh mới của khu vực. Thống kê năm 2024 cho thấy ngành điện ảnh tại TP đạt doanh thu khoảng 500 triệu USD và chiếm khoảng 40% thị phần quốc gia.

Riêng năm 2025 được đánh giá là một năm kỷ lục của điện ảnh Việt Nam với nhiều bộ phim vượt mốc 100 tỷ, thậm chí là 200 tỷ, 300 tỷ và 700 tỷ đồng. Theo đó, lần đầu tiên một bộ phim có đề tài chiến tranh, lịch sử (phim Mưa đỏ) trở thành phim Việt có doanh thu cao nhất mọi thời đại với doanh thu 700 tỷ đồng.

Bộ tứ báo thủ của Trấn Thành gần 350 tỷ. Và hàng loạt phim đoạt doanh thu trên 200 tỷ đồng như: Nhà gia tiên, Nụ hôn bạc tỷ, Thám từ Kiên: Kỳ án không đầu, Lật mặt 8, Tử chiến trên không. Phim trên 100 tỷ có: Chị dâu, Đèn âm hồn, Quỷ nhập tràng, Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối, Mang mẹ bỏ đi…

Tính đến tháng 9/2025, thị trường phim Việt đã thu về 3.100 tỷ đồng. Dự kiến đến hết năm 2025, tổng doanh thu phim Việt sẽ cao gấp đôi so với năm 2024. Con số vô cùng ấn tượng này đã giúp Việt Nam “lọt vào mắt xanh” của nhiều nhà đầu tư, sản xuất phim nước ngoài với các dự án điện ảnh hợp tác Việt - Hàn, Việt - Thái…

Hàng loạt các buổi fan meeting của diễn viên nước ngoài cũng đã diễn ra tại TP.HCM. Và cũng không phải ngẫu nhiên mà Gala Điện ảnh Hong Kong sẽ lần đầu tiên đến với TP.HCM - Việt Nam, mang theo hai ngôi sao Hồng Kim Bảo và Cổ Thiên Lạc, vào ngày 6 đến 8/11 tới.

Bên cạnh đó, Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 24 cũng sắp được tổ chức tại TP.HCM từ ngày 21 đến 25/11. Sự kiện này cũng sẽ góp phần khẳng định vai trò tiên phong của TP trong việc kết nối, tôn vinh và lan toả những giá trị sáng tạo điện ảnh Việt Nam đến bạn bè thế giới.

Thách thức “đường dài”: Khi sáng tạo cần nền tảng bền vững

Tuy nhiên, để giữ vững vị thế thành phố sáng tạo điện ảnh, TP.HCM phải đối diện với không ít thách thức. Trong một hội thảo về điện ảnh vào năm 2024, đạo diễn Charlie Nguyễn tưng chia sẻ những khó khăn của điện ảnh Việt. Trong đó phải kể đến cơ sở vật chất hiện tại còn hạn chế, thiếu phim trường chuẩn quốc tế.

Hệ thống phim trường hiện có tại TP chỉ gói gọn ở các kho chuyển đổi, chưa có studio lớn đạt tiêu chuẩn quốc tế để phục vụ dự án tầm cỡ. Hậu kỳ, công nghệ số, và dịch vụ hỗ trợ tác nghiệp cho đoàn làm phim quốc tế vẫn là điểm yếu.

Nhà sản xuất, đạo diễn Nhất Trung nói: “Điểm yếu lớn trước mắt là nhân sự chuẩn quốc tế. Nguồn nhân lực ngành phim, từ đạo diễn, biên kịch chuyên nghiệp, đến cấp quản lý sản xuất, vẫn thiếu kinh nghiệm quốc tế”.

Ngoài ra, thực tế mạng lưới sáng tạo tại Việt Nam từng chứng kiến các hub nghệ thuật gặp khó: Nguồn tài chính mỏng, địa điểm thuê đắt đỏ và thiếu kỹ năng quản trị. Quy trình, thủ tục và hợp tác quốc tế còn rời rạc, chưa có một hệ sinh thái điện ảnh thực thụ. Đây là những câu chuyện cần lưu ý khi thành lập “thành phố điện ảnh”.

Với những hạn chế trên, các chuyên gia trong lĩnh vực sản xuất điện ảnh cho biết TP.HCM cần ưu tiên triển khai Xây dựng hạ tầng và hậu cần điện ảnh; Đào tạo nhân lực sáng tạo & quản trị; Tạo môi trường sản xuất thông thoáng & hợp tác quốc tế để TP.HCM - thành phố điện ảnh đầu tiên của Đông Nam Á - có thể rực sáng.

Thành phố của tương lai: Khi ánh đèn phim hòa cùng nhịp sống

Điện ảnh chưa bao giờ chỉ là những thước phim. Nó là cách một thành phố tự soi chiếu chính mình, ghi lại nhịp tim, hơi thở và những giấc mơ chưa kịp gọi thành tên.

Với danh hiệu “Thành phố sáng tạo điện ảnh”, TP.HCM không đơn thuần bước vào một danh sách của UNESCO, mà đang đặt nền móng cho một hành trình dài: Kiến tạo bản sắc đô thị qua ngôn ngữ hình ảnh.

Những mái nhà cũ kỹ cũng mùi thức ăn thơm nồng của Chợ Lớn, những ánh đèn neon chói loà vào vào tiếng nhạc đinh tai trên đường Bùi Viện, hay những buổi sáng trong trẻo ở Thảo Cầm Viên, công viên 30/4… – tất cả đều có thể trở thành chất liệu của những câu chuyện chưa kể.

Trong kỷ nguyên mà mỗi chiếc điện thoại đều có thể trở thành máy quay, điện ảnh không còn là đặc quyền của trường quay lớn, mà còn là một phần của đời sống sáng tạo cộng đồng.

Khi gia nhập Mạng lưới các Thành phố Sáng tạo của UNESCO (UCCN), TP.HCM không mơ trở thành “Hollywood của Đông Nam Á”, mà đang viết nên hành trình riêng của mình: Một thành phố biết kể chuyện, biết rung động và biết truyền cảm hứng qua từng khung hình.