Trong vài năm trở lại đây, các nền tảng nội dung ngắn đã biến nhân tướng học thành thứ "mỹ học" mới của đời sống đại chúng, đặc biệt là quan niệm về "vượng phu ích tử". Chỉ cần vài cú lướt, người ta dễ bắt gặp những đoạn video được dẫn dắt bởi các "thầy xem tướng" thời kỹ thuật số. Họ phân tích gương mặt như bản đồ định mệnh, gán cho từng đường nét những lời dự báo thành – bại, giàu - nghèo, thậm chí mở rộng sang chuyện hôn nhân hay hạnh phúc của người khác.

Nhiều nội dung như thế được trình bày như công thức, dễ nhân bản, và dễ dàng lan rộng. Những gì thuộc về truyền thống, vốn trải qua nhiều tầng diễn giải văn hoá, có thể tính theo nhiều năm trải nghiệm đối nhân xử thế bỗng được rút gọn thành vài mẹo nhận diện ngắn gọn và vài kết luận nghe “hợp lý” đến mức gây nghiện.

Giữa dòng nội dung ấy, quan niệm “tỷ phú sẽ chọn một người phụ nữ vượng phu ích tử” nổi lên như chân lý không cần kiểm chứng. Nó vận hành như thông điệp vừa cũ vừa mới. Cũ ở chỗ tiếp tục quy giá trị phụ nữ vào vai trò hỗ trợ đàn ông. Mới ở chỗ nó khoác một chiếc áo thời thượng với ngôn ngữ sang giàu, hình ảnh hào môn, lời khuyên tình cảm pha trộn nhân tướng học.

Và chính sự pha trộn ấy khiến nhiều phụ nữ, bất kể vị trí xã hội, vô thức cảm thấy mình đang bị đặt vào “bài kiểm tra tướng số”: Gò má có đủ đầy đặn, ánh mắt có đủ hiền hoà, đường nét có đủ mềm mại để “tạo phúc”, "tạo lộc" cho người chồng và con cái hay không.

Định niệm truyền thống - hiện đại của vượng phu ích tử

Trong không gian văn hoá Á Đông, “vượng phu ích tử” là cấu trúc niềm tin mang nhiều tầng nghĩa hơn cách chúng ta sử dụng nó ngày nay. Cụm tính từ này xuất hiện trong bối cảnh xã hội trọng nếp nhà, nơi gia đình được xem như đơn vị căn bản của trật tự cộng đồng.

Một người phụ nữ được gọi là “vượng phu ích tử” vì khả năng góp phần giữ cho gia đình bền vững: Tạo hòa khí, nuôi dưỡng thế hệ tiếp theo, và cùng chồng đảm đương những trách nhiệm thuộc về một gia đình Á Đông thời truyền thống. Khái niệm này vì thế gắn với gắn với nội lực bên trong chứ không chỉ là những hình tướng bên ngoài.

Nhưng đến thời đại mạng xã hội bùng nổ, khi các biểu tượng văn hoá bị rút gọn và tái chế mất kiểm soát, “vượng phu ích tử” bị làm phẳng thành một tập hợp tướng mạo mang tính thị giác. Những mô tả như “lưỡng quyền đầy đặn” hay “ngũ nhạc triều quy” được tách ra khỏi ngữ cảnh nguyên bản và tái định nghĩa thành công thức chọn vợ.

Điều từng thuộc về nhân sinh quan gia đình lại trở thành dạng “checklist” ngoại hình, dễ nghe, dễ học thuộc và dễ chia sẻ dù nó gần như không nói lên điều gì về năng lực nuôi dưỡng hay phẩm chất nội tâm.

Sự đơn giản hóa này lộ rõ nghịch lý của thời hiện đại: Mọi đặc điểm tướng số vốn được xem là “thiên định” đều có thể được tạo hình bằng công nghệ thẩm mỹ. Một chiếc cằm lệch có thể trở nên thon gọn, gò má xẹp trở nên đầy đặn, gương mặt “không hợp phong thuỷ” có thể được chỉnh lại chỉ trong một liệu trình.

Vậy nếu “tướng” có thể được bơm, gọt, tái thiết như sản phẩm công nghiệp, thì tính “định mệnh” của nhân tướng học còn lại bao nhiêu? Và nếu sắc tướng có thể được mua bằng cuộc hẹn tại phòng khám thẩm mỹ, liệu nó có còn nói được điều gì về vận mệnh hay giá trị của con người?

Câu hỏi ấy mở ra hướng nhìn khác: Có lẽ thứ mà chúng ta đang nhầm lẫn không phải là gương mặt, mà là ý niệm về sự phù trợ. Bởi khi ngoại hình có thể được tạo dựng quá dễ dàng, “vượng phu ích tử” không thể nằm ở dáng mũi hay độ đầy của gò má nữa.

Vậy thì sắc tướng thực sự của vượng phu ích tử, nếu còn tồn tại phải được tìm ở nơi không thể gọt sửa, không thể tiêm cấy, không thể sao chép bằng công nghệ: Nội lực của chính người phụ nữ.

Nội lực vốn không thể xây từ dao kéo

Nội lực ở đây không phải là sức mạnh phi thường. Đó là sự trầm tĩnh để giữ nền nếp, sự bền bỉ để nâng đỡ, sự rộng lượng để yêu thương và sự tỉnh táo để đồng hành cùng người khác qua những biến động của đời sống. Sức mạnh ấy không thể tạo ra bằng kim tiêm, dao kéo hay bất kỳ bản vẽ thẩm mỹ nào, bởi nó được hình thành từ trải nghiệm, giáo dưỡng và ý chí.

Ở góc nhìn xã hội học, vai trò của phụ nữ trong gia đình Á Đông không chỉ nằm ở việc chăm sóc hay gìn giữ. Họ là trung tâm của quá trình xã hội hoá đầu đời – nơi đứa trẻ học năng lực cảm xúc, hiểu về thế giới, phân biệt đúng sai, hình thành những nền tảng đạo lý cơ bản.

Phụ nữ cũng là người tạo nên phần tinh thần của “tề gia”: Không khí trong nhà, cách các thành viên thấu hiểu nhau, ý thức về trách nhiệm, và cả khả năng đối mặt với khó khăn. Một người đàn ông có thể thành công vì nhiều lý do, nhưng khả năng đứng vững và sống có trật tự đa phần được nuôi dưỡng từ môi trường gia đình mà người phụ nữ góp phần định hình.

Vì vậy, giá trị của “vượng phu ích tử” không thể được quy về chuyện “lấy đại gia” hay trở thành hậu phương cho một người đàn ông thành đạt. Sự thành công của ai đó không phải chứng nhận cho giá trị của người phụ nữ bên cạnh họ.

Một người phụ nữ nuôi dạy con thành người tử tế, xây dựng gia đình biết yêu thương, hoặc chỉ đơn giản là tạo được mái ấm không đầy rẫy lo âu – tất cả đều mang tính “ích tử”. Một người biết sẻ chia trách nhiệm, nâng đỡ tinh thần, điều phối cuộc sống gia đình theo cách khiến mọi thứ trở nên bền vững, đó chính là hình hài đương đại của “vượng phu”.

Thực tế đời sống cho thấy điều này không hề gắn với một tầng lớp cụ thể. Những bà mẹ Việt tảo tần buổi sớm đưa con đi học rồi trở lại với công việc của mình; những người phụ nữ lao động giữ được sự kiên trì, nhân hậu dù cuộc sống bấp bênh; những phụ nữ văn phòng vừa xây dựng sự nghiệp vừa chăm lo cho tổ ấm; hay những người mẹ trẻ đang học cách nuôi dưỡng thế hệ tiếp theo bằng sự tử tế – tất cả họ đều đang thực hành “vượng phu – ích tử” theo cách âm thầm mà bền bỉ nhất.

Quyền được chọn - Quyền tự do

Chúng ta đôi khi quên mất rằng cuộc sống của phụ nữ Việt Nam trải rộng từ thành thị đến nông thôn, từ miền cao đến vùng biển, từ văn phòng đến khu công nghiệp... Mỗi môi trường có những nhu cầu, giá trị và hình thức xây dựng gia đình rất khác nhau.

Không ai trong số họ cần bước chân vào thượng lưu để được công nhận là một người phụ nữ sống tử tế, nuôi dạy con tốt hay xây dựng gia đình vững chãi. Giàu có có thể tạo ra điều kiện thuận lợi, nhưng nó không quyết định phẩm chất, cũng không quyết định giá trị đạo lý.

Điều duy nhất có ý nghĩa là mỗi người phụ nữ có quyền xác lập tiêu chuẩn đời sống của mình bằng thực tại họ đang xây mỗi ngày.

Trong nhiều luận bàn về vai trò giới, phụ nữ thường bị đặt vào thế lựa chọn mang màu sắc định mệnh: Hoặc trở thành “nội tướng” mẫn cán, hoặc trở thành cộng sự ngang hàng với chồng trong đời sống kinh tế – xã hội.

Nhưng trong trải nghiệm của phụ nữ thế kỷ 21, hai mô hình ấy không còn là hai chiếc hộp đối nghịch. Chúng là hai quỹ đạo có thể song song tồn tại, thậm chí hoà quyện, tuỳ vào cách mỗi người kiến tạo đời sống riêng.

Một số người chọn đồng hành cùng chồng trên thương trường, trong những môi trường cạnh tranh đầy rủi ro. Họ mang năng lực chiến lược, sự tỉnh táo và tinh thần cộng tác vào đời sống gia đình, biến hôn nhân thành một liên minh đúng nghĩa.

Trong mô hình này, tổ ấm không phải “phía sau” bất kỳ ai mà là cấu trúc đồng kiến tạo, nơi cả chồng lẫn vợ cùng gánh vác trách nhiệm và cùng hướng tới những tham vọng chung.

Ngược lại, cũng có những người chọn tề gia như một nghề đòi hỏi kỹ năng xã hội sâu sắc: Quản lý cảm xúc, chăm sóc thể chất – tinh thần cho các thành viên, duy trì nhịp sinh hoạt, nuôi dưỡng hệ giá trị và bảo toàn sự ổn định của gia đình. Đây là dạng lao động vô hình mang tính tổ chức – văn hoá cao, đòi hỏi mức độ kiên nhẫn và bền bỉ.

Khi gỡ bỏ áp lực phải trở thành một mẫu hình duy nhất, ta sẽ thấy rõ sự phong phú trong lựa chọn của phụ nữ Việt hôm nay: Có người gây dựng doanh nghiệp nhỏ, có người giữ gìn nếp nhà, có người vừa nuôi con vừa quản lý dự án, và cũng có người ưu tiên một trạng thái cân bằng bền vững thay vì chạy theo tăng trưởng vô tận.

Mỗi quỹ đạo đều mang một logic riêng, đều đáng trân trọng, và tất cả cùng khẳng định một điều giản dị mà mạnh mẽ: Giá trị của phụ nữ không đến từ việc họ khớp với một “tướng” nào đó, mà từ quyền năng tự quyết cách sống của chính mình.

Khi nhìn từ quan điểm đó, “vượng phu ích tử” không còn là nhãn dán dành cho những người may mắn vào được giới thượng lưu, mà trở thành câu chuyện của mọi phụ nữ đang nỗ lực khiến cuộc sống quanh mình tốt đẹp hơn, dù họ đứng ở đâu trên bản đồ xã hội.

Vạn sự tại mình

Nếu xem tướng số như ngôn ngữ tượng trưng được tạo ra để con người hiểu về mình, ta sẽ thấy nó chưa bao giờ là bản án mang tính tiên tri. Chúng chỉ đứng bên lề, như chất liệu để ta soi vào những điều sâu hơn: Nội lực, nhân phẩm, sự tử tế và khả năng dựng xây.

Ở điểm giao nhau giữa văn hóa truyền thống và xã hội hiện đại, phụ nữ không cần chạy theo bất kỳ “sắc tướng” nào để chứng minh giá trị của mình. Vẻ đẹp của họ nằm ở cách họ định hình cuộc sống theo những giá trị mà họ tin tưởng: Tự do lựa chọn, chủ động trên hành trình và nhân văn trong từng hành động.

Bởi sau cùng, chẳng có lá số nào rạng rỡ hơn cuộc đời do chính họ kiến tạo. Câu chuyện ở trên cũng vậy: Khi nội lực được đánh thức từ một tấm lòng tốt, thì mọi hành động, mọi nghĩa cử và cả cách họ hiện diện trong đời đều trở nên đẹp đẽ và đáng trân trọng.