Những năm gần đây, vào thời điểm cuối năm, mọi người thường phải đối mặt với chất lượng không khí tương đối kém - đặc biệt là ở Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Chỉ số hiển thị trên ứng dụng quan trắc không khí Air Visual (thuộc Tổ chức IQAir, cơ quan sở hữu lượng dữ liệu tổng hợp lớn về chất lượng không khí, có trụ sở chính tại Thụy Sĩ) ở mức báo động cao nhất - đỏ đến tím, tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây hại đến sức khỏe và làn da.

Bụi mịn làm gia tăng các vấn đề về hô hấp

Bụi mịn pm 2.5 có đường kính nhỏ hơn 2.5 micromet (μm) - nhỏ bằng 1/20 sợi tóc, và bụi siêu mịn 1.0 có đường kính nhỏ hơn 1/50 sợi tóc. Chính vì kích thước siêu nhỏ, bụi mịn có thể dễ dàng xuyên qua hệ thống phòng thủ tự nhiên để đi sâu vào cơ thể. Bụi mịn kết hợp với các chất độc hại như CO, SO2, NO2 làm cản trở Hemoglobin (hợp chất có trong máu giúp kết hợp oxy vào máu để nuôi tế bào), làm các tế bào thiếu oxy. Từ đó dẫn đến tình trạng như viêm xoang, viêm họng, viêm đường hô hấp và thậm chí gây tắc nghẽn phổi mãn tính (COPD).

Tình trạng ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn hiện nay đang trở thành mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng, đặc biệt các bệnh lý tai mũi họng và đường hô hấp - PGS.TS.BS Lê Trần Quang Minh, Giám đốc Bệnh viện Tai Mũi Họng TP.HCM.

Bụi mịn trong không khí là hậu quả không thể tránh của quá trình công nghiệp hóa. Bụi mịn chứa kim loại nặng cũng là một trong những nhân tố làm gia tăng nguy cơ ung thư vùng tai mũi họng và gây ảnh hưởng xấu đến phổi.

Giải pháp tạm thời cho người có hệ hô hấp nhạy cảm là hạn chế ra ngoài, đóng kín cửa và cân nhắc sử dụng các thiết bị lọc không khí tại nhà. Song song đó, bạn cũng cần vệ sinh định kỳ khu vực sinh sống để hạn chế tác hại của bụi mịn đối với hệ hô hấp. Khi ra ngoài, bạn đừng quên chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa như mang khẩu trang chuyên dụng, kính chắn bụi và mặc trang phục kín.

Ô nhiễm không khí và sức khỏe làn da

Do kích thước siêu nhỏ nên các hạt bụi mịn dễ dàng len lỏi vào lỗ chân lông và phá vỡ lớp màng bảo vệ tự nhiên. Lớp màng lipid bảo vệ trên bề mặt da bị bào mòn bởi các hạt bụi li ti và các hóa chất độc hại như O3 (Ozone tầng mặt đất và được hình thành từ phản ứng hóa học giữa các chất ô nhiễm như NOx, VOCs và ánh nắng mặt trời) và NO2. Hậu quả là da trở nên khô hơn do mất nước xuyên biểu bì, dễ nhạy cảm, dễ nổi mụn và làm gia tăng nguy cơ viêm da kích ứng.

Lớp hàng rào bảo vệ làn da đóng vai trò như tấm khiên tự nhiên. Khi bị bụi mịn phá vỡ, da trở nên khô, yếu và rất dễ bị kích ứng ngay cả với những tác động nhẹ nhất - Thạc sĩ, Bác sĩ Chuyên khoa II Nguyễn Tiến Thành và là thành viên của Hội Da liễu Việt Nam.

Ô nhiễm không khí còn làm tăng các vấn đề về sắc tố da. Theo phản ứng bảo vệ tự nhiên, quá trình sản sinh hắc sắc tố sẽ được kích thích khi da bị tấn công bởi các hạt vật chất trong không khí. Về lâu dài, bụi mịn còn làm tăng tình trạng stress oxy hóa và làm da lão hóa nhanh chóng.

Vì vậy, để phòng ngừa các ảnh hưởng tiêu cực từ bụi mịn, làm sạch da là bước mà phái đẹp cần quan tâm nhiều hơn trong chu trình dưỡng da hàng ngày. Bạn có thể thực hiện biện pháp làm sạch kép - bao gồm tẩy trang và dùng sữa rửa mặt, sử dụng các sản phẩm tẩy da chết dịu nhẹ và đắp các loại mặt nạ có khả năng thải độc cho da. Trên thị trường làm đẹp hiện nay đã có những sản phẩm dưỡng da và chống nắng có khả năng chống lại các yếu tố ô nhiễm từ môi trường. Cơ chế thường thấy là tạo lớp màng polymer kín và trơn để các hạt bụi không thể thâm nhập vào lỗ chân lông.

Đối với làn da nhạy cảm, dễ bị kích ứng, bạn có thể cân nhắc các sản phẩm có khả năng củng cố hàng rào bảo vệ da. Ví dụ như các loại kem dưỡng có chứa ceramide, urea, yến mạch. Bên cạnh đó, bạn có thể lựa chọn các sản phẩm làm sạch da dịu nhẹ, lành tính để không làm tổn thương lớp màng lipid và acid mantle trên da.

Chất lượng không khí xấu làm suy giảm sức khỏe toàn diện

Bụi mịn có kích thước PM2.5 hoặc PM1.0 siêu nhỏ nên dễ dàng đi sâu vào phế nang, xuyên qua màng nang mạch và trực tiếp đi vào máu. Khi đã vào hệ tuần hoàn, các chất độc tiếp xúc trực tiếp với nội mạc máu làm giải phóng Cytokine. Điều này tạo những tổn thương ở nội mạc máu, tạo các mảng xơ vữa động mạch khiến dễ hình thành cục máu đông và gây tắc mạch máu não.

Không những vậy, ô nhiễm không khí còn khiến cơ thể sản sinh nhiều tế bào máu, làm máu đặc hơn và dẫn đến nguy cơ tăng áp lực cho co bóp cơ tim, từ đó hình thành huyết khối. Bụi mịn còn làm biến thiên nhịp tim (HRV) và hậu quả là tạo ra các cơn loạn nhịp.

Gần đây, trên tạp chí khoa học chuyên ngành y học Rheumatology công bố rằng: bụi mịn trong không khí làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh tự miễn như lupus ban đỏ và viêm khớp dạng thấp. Bên cạnh đó, nhóm nghiên cứu quan sát và kết luận rằng người thường xuyên sống trong môi trường có chất lượng không khí kém có nồng độ kháng thể kháng nhân cao hơn. Đây là dấu hiệu sinh học điển hình liên quan đến các bệnh thấp khớp tự miễn.